Vertrouw jij jezelf?

Twee weken geleden ben ik terug gekomen van een prachtige retraite onder leiding van de inspirerende Sakyong Miphan Rinpoche. Het was op een mooie plek in Frankrijk met ruim 250 mensen uit 26 verschillende landen.

Centraal in de retraite stond dat wij mensen, jij en ik, van nature ‘basic good’ zijn. Dat dit onze ware menselijke aard is. Dit bracht nogal wat beroering in de zaal, waar ook veel niet-boeddhisten zaten. Het blijkt voor onze westerse geest een nogal omstreden boodschap. Die regelrecht indruist tegen het wijd verbreide idee dat mensen van nature geneigd zijn tot het slechte. Dus zeg maar: ‘basic badness’.

Frans de Waal, hoogleraar psychologie, schrijft bijvoorbeeld in zijn bestseller ‘Een tijd voor empathie’ dat onze maatschappij inclusief ons economisch systeem gebouwd is op het idee dat mensen vooral egoïstisch en zelfzuchtig zijn. Frans de Waal concludeert echter uit langdurig onderzoek dat wij mensen van nature geneigd zijn tot het goede. Dat we van nature empathisch zijn en juist gericht op verbinding en het ondersteunen van elkaar.

Hoe komt het toch dat we zo vaak uitgaan van ‘basic badness?’ Het lijkt wel in het DNA van onze cultuur en samenleving te zitten. In de kerk hebben mensen eeuwenlang gehoord dat ze schuldig en zondig zijn. De reclame laat zien dat je pas echt gelukkig kunt worden met dat ene perfecte nieuwe product, of na die ene droomreis. Op school moeten we presteren, anders blijven we zitten, of halen we niet het diploma dat uitzicht biedt op een goede baan en het bijbehorende aanzien. Is het een wonder dat we in het westen vaak in een stand staan, waarin we vooruit willen, dingen willen doen?

Het moet altijd meer en beter, want het is nooit goed genoeg. Dus het is niet verrassend dat veel van ons onbewust denken: wij zijn niet goed (genoeg). Deze innerlijke grondtoon geeft natuurlijk geen vertrouwen en geen krachtige, ontspannen basis aan ons leven en werk. De snelheid en complexiteit van de huidige tijd draagt er nog meer aan bij dat we vaak weg raken van onszelf. Dat we weinig verbinding met onszelf voelen en terecht komen in een keurslijf van moeten, controle en veranderdrift.

Maar, stel je nu eens voor dat je echt goed, he-le-maal ok bent. Dus niet vanwege al je prestaties en wat je bereikt hebt. Nee, gewoon omdat je een mens bent. Dat alles aan jou, precies zoals het is, compleet en juist is. Hoe is dat? Wat merk je? Is dit nog een brug te ver? Denk je dan eens in dat een goede vriend(in) jou volledig zijn of haar vertrouwen geeft. In jou gelooft. Uitgaat van jouw goedheid. Ervaar je het verschil? Hoeveel vanzelfsprekend gemak en rust dit geeft. Ontspanning en vertrouwen.

Mogelijk komt dit nogal soft en new-agerig op je over. Gek eigenlijk. Want het besef is al duizenden jaren oud en over de hele wereld in allerlei filosofische en mystieke tradities beschreven.

En het thema is springlevend! De Amerikaanse hoogleraar Kirsten Neff heeft vorig jaar het boek Zelfcompassie uitgebracht. De eerste druk was binnen een paar maanden uitverkocht. En ook in ons werk zien we dat veel mensen verlamd worden door strengheid richting zichzelf. Met alle negatieve gevolgen van dien. Je gaat moeilijke zaken uit de weg om maar niet echt te falen, je stelt een lastige taak uit om maar geen fout te maken. En je kunt je wel voorstellen dat jezelf zo op de kop zitten enorm belastend is en een enorme bak met energie en onzekerheid kost. Dit staat veel (werk)plezier en effectiviteit in de weg. Is dit herkenbaar?

Die week van ruimte en rust, uit de hectiek stappen van het leven van alledag hielp me enorm om weer in contact te komen met mijn ‘fundamentele goedheid’. Het bracht me terug naar essentiëel ‘mens zijn’. Vanuit dit vertrouwen ontstaat vanzelf een grotere openheid naar de wereld en naar anderen. En ik weet van mezelf en de mensen waar we mee werken: dit is een zo veel krachtiger, rijker en effectiever startpunt om je leven, je werk vorm te geven.